Poniedziałek, 7 stycznia – Dzień Dziwaka, Boże Narodzenie – jedno z 12 „wielkich świąt” prawosławnych

Dzisiejsze święto nietypowe to

Dzień Dziwaka

Pisałam o nim (TUTAJ) .

***

First Recording of Schedryk * Carol of the Bells * 1922 (HD)

Dzisiaj, w Kościołach, które nadal celebrują liturgię według kalendarza juliańskiego (czyli Kościoły wschodnie, głównie Cerkiew greckokatolicka i Kościół prawosławny), przypada

jedno z 12 „wielkich świąt” prawosławnych –  Boże Narodzenie

Katolicyzm, prawosławie i protestantyzm (anglikanizm, luteranizm) to różne gałęzie tej samej wiary chrześcijańskiej. W każdym wyznaniu Boże Narodzenie obchodzi się trochę inaczej niż w katolicyzmie, który w Polsce jest najbardziej rozpowszechniony.

W odróżnieniu od chrześcijan zachodnich, świętujących od wieków narodzenie Chrystusa 25 grudnia, większość prawosławnych obchodzi to święto 7 stycznia, zgodnie z kalendarzem juliańskim, który w stosunku do obowiązującego niemal wszędzie na świecie kalendarza gregoriańskiego jest „opóźniony” o 13 dni.

Boże Narodzenie jest w prawosławiu jednym z 12 tzw. „wielkich świąt”, a także jednym z czterech spośród nich, które jest poprzedzone postem (wzorowany na Wielkim Poście), tzw. Filipowym. Trwa on 40 dni. Jego celem jest uświęcenie ostatnich dni roku sakramentem odnowienia duchowej jedności z Bogiem, a także  uświadomienie ludziom, że Chrystus przychodząc na świat zrezygnował ze wszelkich oznak boskości. W tym okresie jest zakaz spożywania potraw mięsnych i odzwierzęcych produktów. Post wynika z faktu, że święto narodzin Chrystusa jest nazywane zimową paschą. Post kończy się Wigilią – Soczelnikiem.

W Wigilię na środku cerkwi umieszczana jest ikona ze sceną narodzenia a po bokach ubrane są choinki. Odprawiane jest specjalne nabożeństwo, zwane czuwaniem. Wywodzi się z pierwszych wieków chrześcijaństwa. Poświęca się chleb, wino, olej i pszenicę z prośbą, by Bóg zapewnił środki do egzystencji i dokonuje się wysławienia święta.

W nocy z 6 na 7 stycznia, wierni uczestniczą w kilkugodzinnych liturgiach, które są odpowiednikiem pasterki w kościele katolickim. Nabożeństwa w cerkwiach prowadzone są w języku cerkiewnosłowiańskim. Niekiedy trwają nawet kilka godzin. Po nabożeństwie cerkiew śpiewa kolędy.

Zespół Muzyki Cerkiewnej – Kolędy prawosławne i tradycyjne – Dyr. ks. J.Szurbak – Nowa Radost’

Święta trwają trzy dni, nie licząc wieczoru wigilijnego, aby w ten sposób podkreślić udział Trójcy Świętej w dziele zbawienia. Rozpoczynają się wówczas święte dni, które trwają do 17 stycznia włącznie. 
Pierwszego dnia świąt obchodzi się narodzenie Jezusa w Betlejem, a w cerkwiach odprawiana jest liturgia św. Bazylego Wielkiego. Drugiego czci się Najświętszą Marię Pannę, która narodzinami Dzieciątka połączyła ze sobą Niebo i Ziemię. Trzeciego dnia wspomina się pierwszego męczennika, świętego Stefana, który oddał życie za Chrystusa narodzonego w Betlejem i zmartwychwstałego. Drugiego i trzeciego dnia świąt w cerkwiach odprawia się liturgię św. Jana Złotoustego.

W cerkwi nie ma żłóbka. Wierni adorują ikonę Bożego Narodzenia, w której opowiedziana jest cała historia święta. Ikona wystawiana jest zawsze na środek świątyni. W świąteczny czas wierni prawosławni pozdrawiają się słowami: „Christos rożdajetsia – sławitie jeho” (Chrystus się rodzi – wychwalajcie Go).

Kanon Narodzenia Chrystusa (polskie napisy)

Wieczerza wigilijna – jedyny posiłek w ciągu dnia poprzedzającego święta Bożego Narodzenia – rozpoczyna się od modlitwy. Wierni dzielą się prosforą, czyli wypiekanym przaśnym chlebem – odpowiednikiem opłatka w Kościele katolickim. Prosfora (z greckiego: ofiara) to chleb używany w Kościele wschodnim do konsekracji i komunii.

U pierwszych chrześcijan prosforą nazywano wszelkie dary przynoszone przez wiernych na nabożeństwa. Dopiero gdy agapy, czyli wspólne wieczerze, oddzielono od liturgii, prosfora stała się chlebem liturgicznym. Współczesna prosfora ma kształt małych, jasnych, mieszczących się w dłoni krążków, podobnych do malutkich chlebków. Składa się z dwóch kawałków. Mniejszy krążek, nakładany na większy, jest ozdabiany pieczątką, najczęściej w kształcie krzyża, choć wyjątkowo mogą pojawiać się na nim inne znaki, oznaczające święte miejsca lub świętych.

Na prawosławnym stole wigilijnym prosfora pełni rolę opłatka, którym wierni dzielą się składając sobie życzenia. Na wigilijnych stołach pojawią się tradycyjne potrawy, jak karp w galarecie, pierogi z grzybami i kapustą, czy barszcz z uszkami. Najpopularniejszą potrawą jest kutia, przyrządzana z maku, miodu, pszenicy i bakalii. Mak jest bowiem symbolem obfitości Ziemi Świętej.  Jest także sianko pod obrusem i dodatkowe nakrycie dla niespodziewanego gościa.

Prymaki – Niebo i ziemla

Liturgia bożonarodzeniowa podkreśla światłość jaka zajaśniała w noc narodzin Jezusa, kiedy pasterze ujrzeli światłość z nieba i aniołów śpiewających hymn: „Chwała na wysokościach Bogu, a na ziemi pokój, w ludziach upodobanie ku dobremu”. Światłość z groty betlejemskiej jest tą samą światłością, która zajaśnieje w przemienieniu Chrystusa, a przede wszystkim w momencie zmartwychwstania.

Boże Narodzenie jest świętem, w którym dokonuje się pokłon natury. Teksty liturgiczne mówią, że cała przyroda ofiaruje coś Chrystusowi: pasterze przychodzą z pokłonem, mędrcy przychodzą z darami, ziemia ofiaruje grotę, a ludzkość przynosi w ofierze Matkę, która jest najdoskonalszym z ludzkich stworzeń. Jest to misterium ogarniające całą naturę stworzoną, które przede wszystkim odnosi się do człowieka.

Wieczorem o godz. 17, w cerkwiach odbywają się nabożeństwa Wielkiej Wieczerni, po których wyruszają kolędnicy. Prawie w każdej parafii organizowana jest grupa kolędnicza. Zamiast szopki niosą ogromną, ręcznie zrobioną gwiazdę, nieodłączny i jedyny atrybut prawosławnych kolędników. Po nocnych nabożeństwach wierni spotykają się w rodzinnym gronie. Polscy wyznawcy prawosławia śpiewają około stu kolęd.

Ірина Стиць-Тиха ніч

Na wsiach, pierwszego dnia świąt gospodarze dają zwierzętom wodę święconą do picia i siano z wigilijnego stołu do jedzenia po to, by w domu nie zabrakło zdrowia i pomyślności. Trochę święconej wody w tej samej intencji wlewa się do studni.

Do święta Trzech Króli ustawiony jest też w domach prawosławnych na wsi snopek zboża, zwany perepelicą, w celu zapewnienia urodzajnego roku. W cerkwiach po obu stronach ikonostasu, jak i w każdym domu znajduje się ustrojona choinka. Dawniej w święta obserwowano też pogodę, aby dowiedzieć się, jaki będzie nadchodzący rok.

Liczbę polskich wyznawców prawosławia hierarchowie Cerkwi w Polsce szacują na 550-600 tysięcy. Największe ich wspólnoty żyją w województwie podlaskim – w Białymstoku oraz w południowo-zachodniej części województwa, Hajnówce, Bielsku Podlaskim, Gródku, Michałowie.
 

Źródło:  https://pl.wikipedia.org;  https://www.deon.pl;   https://www.polskieradio24.pl;