Czwartek, 28 czerwca – Narodowy Dzień Pamięci Poznańskiego Czerwca 1956
Polska Kronika Filmowa 28/56
Narodowy Dzień Pamięci Poznańskiego Czerwca 1956
Narodowy Dzień Pamięci Poznańskiego Czerwca 1956 to polskie święto, obchodzone corocznie 28 czerwca od 2006 roku na mocy uchwały Sejmu RP.
Był rok 1956. Poznań i pierwszy w PRL-u strajk generalny. Dlaczego pierwszy masowy sprzeciw przeciwko komunizmowi nastąpił akurat w zwykle spokojnej i praworządnej stolicy Wielkopolski?
Kluczowe znaczenie miała bardzo trudna sytuacja ekonomiczna, socjalna i mieszkaniowa mieszkańców Poznania – znacznie gorsza na tle innych, porównywalnych miast w Polsce. Cała Wielkopolska w połowie lat 50. była traktowana przez władze PRL jako region niepewny, wrogi, a nawet – jak to wtedy określano – „zaczadzony jadem kapitalizmu”. W efekcie potrzeby aglomeracji poznańskiej były traktowane po macoszemu, a najgorsze cechy systemu komunistycznego ujawniły się właśnie tutaj.
Pracownicy nie mieli zapewnionych elementarnych warunków pracy i egzystencji. W Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego (ZNTK) obniżono deputat węglowy z 600 do 400 kilogramów, nieregularnie wydawano sorty mundurowe, a system premii był krzywdzący, bo nie uwzględniał rzeczywistych nakładów pracy i nie różnicował finansowo zajęć prostych i skomplikowanych.
Kiedy o godzinie 6.30 zakładowe syreny dały znak do rozpoczęcia protestu, robotnicy opuścili zakład i w zwartym pochodzie ruszyli pod siedziby Miejskiej Rady Narodowej i Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Demonstranci śpiewali po drodze hymn narodowy, „Rotę” i pieśni religijne, między innymi „Boże, coś Polskę” z frazą „Ojczyznę wolną racz nam wrócić Panie”. Pojawiły się biało-czerwone sztandary i transparenty z hasłami ekonomicznymi np. „Żądamy podwyżki płac”, „Żądamy chleba”, czy „Jesteśmy głodni”, „My chcemy wolności”, czy „Precz z czerwoną burżuazją”.
Przeciwko protestującym władze skierowały „odpowiednie” środki. Na ulice Poznania wjechało 359 czołgów i weszło 10 tysięcy żołnierzy z bronią ręczną i maszynową. Niektóre źródła podają, że do robotników poznańskich strzelali milicjanci i SB.
Walki trwały w różnych punktach miasta do godzin południowych 29 czerwca. Tego dnia wieczorem w przemówieniu radiowym premier Cyrankiewicz powiedział: Każdy prowokator czy szaleniec, który odważy się podnieść rękę przeciw władzy ludowej, niech będzie pewny, że mu tę rękę władza ludowa odrąbie!
Do pierwszych zatrzymań uczestników doszło już 28 czerwca. W nocy z 28 na 29 czerwca funkcjonariusze UB i MO przeprowadzili zakrojoną na masową skalę akcję aresztowań najbardziej aktywnych uczestników protestów, którą prowadzono jeszcze przez wiele dni. W ciągu kolejnych tygodni do aresztów trafili inni zatrzymani. Jak podaje IPN, według jednego z raportów UB, do 8 sierpnia zatrzymano 746 osób. Wobec 323 zastosowano areszt i wszczęto śledztwo, pozostałych, po przesłuchaniach, zwolniono. Spośród aresztowanych oskarżono 50 osób.
Władze lansowały tezę „o spisku agentów imperialistycznych”. Teoria o imperialistycznej prowokacji miała być skuteczniejsza, bo w tym czasie odbywały się Międzynarodowe Targi Poznańskie. Aparat propagandy władz komunistycznych głosił też, że to nie robotnicy, ale „elementy chuligańskie i kryminalne” wystąpiły przeciwko władzy ludowej. Rządzący mieli świadomość, że nie mogą postawić przed sądem kilkudziesięciu tysięcy ludzi, którzy 28 czerwca wyszli na ulice Poznania.
Brakuje dokładnych danych co do ofiar. W wyniku śledztwa Instytutu Pamięci Narodowej ustalono, że zginęło 58 osób, w tym 50 cywili, 4 żołnierzy, 1 milicjant i 4 funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Najmłodszą ofiarą buntu był Romek Strzałkowski, który miał zaledwie 13 lat. Ranne zostały co najmniej 573 osoby.
Czerwcowy protest był pierwszym w PRL masowym buntem, w którego trakcie władze skierowały ogień czołgów i karabinów maszynowych przeciwko zwykłym ludziom. Mimo tragicznego przebiegu, wydarzenia Poznańskiego Czerwca spowodowały przyśpieszenie zmian polityczno-gospodarczych w państwie.
07. Evtis – Na czołgi ze sztachetami
Źródło: https://pl.wikipedia.org; https://www.polskieradio.pl; http://prawy.pl; http://www.gloswielkopolski.pl; http://m.newsweek.pl;