Nieśmiałość to stan psychiczny, pojawiający się w sytuacji, gdy jesteśmy lub wyobrażamy sobie, że jesteśmy oceniani przez inne osoby.

Przeżywaniu nieśmiałości (zwłaszcza silnemu) często towarzyszą objawy somatyczne, takie jak przyspieszony puls, czerwienienie i pocenie się oraz napięcie mięśniowe (zwłaszcza mięśni twarzy). Niektóre z nich mogą być łatwo zaobserwowane i rozpoznane przez otoczenie jako oznaki nieśmiałości, szczególnie w połączeniu z jej behawioralnymi konsekwencjami. Obawa przed tym często stanowi dodatkowy czynnik potęgujący nieśmiałość.

Do najczęstszych sytuacji, z powodu których przeżywana jest nieśmiałość, należą:

• występowanie publiczne; bycie w centrum uwagi, zwłaszcza dużej grupy ludzi,
• kontakty intymne,
• ujawnianie swoich uczuć lub emocji,
• interakcje z osobami uznawanymi za autorytety, posiadającymi władzę lub starszymi (choć nie tylko),
• sytuacje wymagające asertywności, obrony swoich praw, wyrażania poglądów,
• proszenie o pomoc.

Może ona jednak wystąpić praktycznie w każdych okolicznościach kontaktu z drugim człowiekiem.

Wśród najczęściej wymienianych przyczyn powstawania nieśmiałości znajdują się:

• wygórowane oczekiwania rodziców, nauczycieli lub rówieśników; wzmacnianie poczucia niespełniania standardów,
• niedostateczne przyswojenie umiejętności społecznych, np. wskutek braku wystarczających ilości kontaktu z rówieśnikami,
• przykre wspomnienia związane z odrzuceniem, ośmieszeniem,
• sygnały i emocje przejmowane od rodziców w pierwszych latach życia (uczenie się nieśmiałości),

a także

• skłonności wrodzone (świadczy o tym m.in. fakt, że dzieci zahamowane i nieśmiałe mają większą aktywność elektryczną prawej okolicy czołowej, która kontroluje emocje negatywne, a dzieci śmiałe wykazują większą aktywność lewej okolicy płatu czołowego, która jest zaangażowana w kontrolę emocji pozytywnych. Również osoby dorosłe o wysokim poziomie lęku mają większą aktywność prawego płata czołowego, niż osoby o niższym poziomie lęku. Wykazano również, że ślina nieśmiałych dziewczynek zawiera dwukrotnie więcej kortyzolu niż ślina śmiałych dziewczynek. Jerome Kagan i Nathan Fox z Uniwersytetu Maryland uważają, że nieśmiałość ma silny związek z jądrem migdałowatym).

Jak radzić sobie z nieśmiałością?

• Spróbujmy zrozumieć siebie i swoją nieśmiałość. Przeanalizujmy sytuacje, w których odczuwamy największy lęk przed kontaktami z innymi. Jeśli zrozumiemy, kiedy i w towarzystwie jakich osób najbardziej ujawnia się nasza nieśmiałość, wtedy łatwiej będzie nam ją pokonać.

• Pracujmy nad sobą – popracujmy nad poczuciem własnej wartości. Pomyślmy pozytywnie o sobie, o swoich dobrych stronach. Od czasu do czasu przeprowadzajmy małe ćwiczenie: wyobrażajmy sobie różne sytuacje społeczne, spróbujmy zastanowić się, co powinniśmy powiedzieć i jak się zachować, aby wypaść w nich dobrze.

• Rozwijajmy umiejętności społeczne. Można to robić małymi krokami. Na początku inicjujmy rozmowy z ludźmi, wobec których nasza nieśmiałość jest najmniejsza.

• Nie unikajmy spotkań z ludźmi. Nie rezygnujmy z wizyt w miejscach, które lubimy, np. w klubie sportowym, tylko dlatego, że obawiamy się kontaktu z innymi. Mamy wówczas szansę poćwiczyć swoje umiejętności interpersonalne i to wobec osób, z którymi mamy coś wspólnego, np. tę samą pasję.
• Bądźmy dobrym słuchaczem. Ludzie wcale nie oczekują od nas, że przez cały czas będziemy do nich coś mówili. Czasami bardzo potrzebują, by ktoś ich po prostu wysłuchał. Osoby nieśmiałe są zazwyczaj świetnymi słuchaczami i dzięki swojej nadwrażliwości potrafią doskonale zrozumieć drugą osobę. W tym kontekście swoją nieśmiałość możemy potraktować jako zaletę!

Jeśli uwierzymy, że możemy pokonać swoją nieśmiałość, będzie to już duży krok w kierunku wydostania się zza muru, który oddziela nas od świata i odcięcia się od problemu nieśmiałości.