Foto: Fotorzepa, MW Michał Walczak

Historia Orderu Uśmiechu związana jest z nadawaną w latach 60. dobranocką „Jacek i Agatka”. W 1967 r. Wanda Chotomska, autorka serii, opowiedziała w wywiadzie udzielonym „Kurierowi Polskiemu” o spotkaniu z chorymi dziećmi w szpitalu. Pewien chłopiec – jak relacjonowała – zadeklarował, że chętnie dałby Jacusiowi jakiś medal albo order. Dziennikarka, która przeprowadzała wywiad z Chotomską, Zofia Zdanowska, powiedziała o tym pomyśle kierownikowi działu łączności z czytelnikami Włodzimierzowi Karwanowi, a on zaproponował dziecięce odznaczenie. Kilka dni później, w telewizyjnej dobranocce, Jacek i Agatka opowiedzieli, że jest pomysł stworzenia orderu, który nadawałyby tylko dzieci i ogłosili konkurs na projekt Orderu Uśmiechu. Do redakcji „Kuriera Polskiego” przyszło 44 tys. listów. Jury pod przewodnictwem rysownika Szymona Kobylińskiego wybrało projekt dziewięcioletniej Ewy Chrobak z Głuchołaz (obecnie członkini Kapituły), przedstawiający uśmiechnięte słoneczko, odrysowane od talerzyka i szklanki z dorysowanymi ręcznie nierównymi promieniami. Wkrótce zaczęły napływać wnioski, w których dzieci zgłaszały kandydatów do swojego odznaczenia. Powołano Kapitułę Orderu Uśmiechu, na przewodniczącą wybrana została pisarka Ewa Szelburg-Zarembina.

Jesienią 1968 r. odbyło się posiedzenie Kapituły, na którym w imieniu dzieci przyznano Order po raz pierwszy. Kawalerem z legitymacją nr 1 został prof. dr Wiktor Dega, światowej sławy chirurg ortopeda z Poznania, któremu tysiące dzieci zawdzięczało zdrowie. W czasie uroczystości dekoracji Orderem Uśmiechu był pasowany czerwoną różą i musiał z uśmiechem wypić puchar soku z cytryny. Ta ceremonia obowiązuje do dziś. W 1979 r., ogłoszonym przez ONZ Międzynarodowym Rokiem Dziecka, sekretarz generalny ONZ Kurt Waldheim nadał Orderowi Uśmiechu międzynarodową rangę. Od 2007 r. Kanclerzem Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu jest Marek Michalak, w 2008 r. wybrany na Rzecznika Praw Dziecka.W Kapitule, liczącej ponad 60 osób, zasiadają przedstawiciele m.in. Anglii, Argentyny, Australii, Białorusi, Belgii, Francji, Izraela, Kanady, Niemiec, Rosji, Tunezji, Ukrainy, USA, Węgier, Włoch, Rumunii, Litwy, Czech, Gruzji, Armenii, Japonii, Serbii i Czarnogóry. Z wnioskiem o przyznanie Orderu Uśmiechu mogą występować tylko osoby poniżej 18. roku życia.

Odznaczenie przyznano dotąd ponad 900 osobom z przeszło 45 krajów. Prawo do używania tytułu Kawalera Orderu Uśmiechu mają jedynie osoby, którym wręczono go zgodnie z ceremoniałem. Do grona Kawalerów Orderu Uśmiechu należą m.in. Jan Paweł II, Dalajlama XIV, Matka Teresa z Kalkuty, Nelson Mandela, Irena Sendlerowa, Irena Kwiatkowska, Anna Dymna, Steven Spielberg, Oprah Winfrey, Tove Jansson, Astrid Lindgren, Joanne Rowling, Ewa Szelburg-Zarembina, Ludwik Jerzy Kern, ks. Jan Twardowski, ks. Arkadiusz Nowak, Jacek Kuroń, Marek Kotański, królowa Szwecji Sylwia, małżonka emira Kataru Sheikha Mouza bint Nasser, król Arabii Saudyjskiej Abdullah bin Abdulaziz Al Saud, księżniczka Anna, księżna Yorku Sarah Ferguson, Jolanta Kwaśniewska, prof. Zbigniew Religa oraz prof. Alicja Chybicka.